Cyngor Sir Ynys Môn dogfennau , 9 Rhagfyr 2004

Cyngor Sir Ynys Môn

Cofnodion y cyfarfod a gynhaliwyd ar   9 Rhagfyr 2004

     Gwnaeth y Cynghorydd Bob Parry O.B.E.0 ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth partner ei fab yn yr Adran Addysg a Hamdden.  

     Gwnaeth y Cynghorydd K. Thomas ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei frawd yn yr Adran Tai a Gwasanaethau Cymdeithasol.

     Gwnaeth y Cynghorydd C. L. Everett ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei chwaer yn yr Adran Tai a Gwasanaethau Cymdeithasol a hefyd yng nghyswllt ei waith fel Clerc i Gyngor Tref Caergybi.  Datganodd ddiddordeb hefyd yng nghyswllt eitem 14.5 o'r cofnodion hyn ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod y trafod a'r pleidleisio arni.

     Gwnaeth y Cynghorydd G. O. Parry MBE ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem  ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei ferch yn yr Adran Gyllid.

     Gwnaeth y Cynghorydd J. Arwel Roberts ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei wraig yn Nholldy Penrhos, Caergybi.

     Gwnaeth y Cynghorydd E.  Schofield ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem o fusnes ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei ferch yn yr Adran Addysg a Hamdden a chyflogaeth ei wyr yn yr Adran Priffyrdd, Trafnidiaeth ac Eiddo.

     Gwnaeth y Cynghorydd Bryan Owen ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw  eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei fab yn yr Adran Datblygu Economaidd.

     Gwnaeth y Cynghorydd G. W. Roberts OBE ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag  unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei ferch yn yr Adran Cynllunio a Gwasanaethau Amgylcheddol.  

     Gwnaeth y Cynghorydd O. Glyn Jones ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei wraig yn yr Adran Tai a Gwasanaethau Cymdeithasol.

     Gwnaeth y Cynghorydd W. J. Chorlton ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag eitem 15 o'r cofnodion hyn ac nid oedd yn bresennol yn ystod unrhyw drafodaeth na phleidleisio arni.

     Gwnaeth y Cynghorydd Robert Lloyd Hughes ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei fab yn yr Adran Briffyrdd.  Gwnaeth ddatganiad o ddiddordeb hefyd mewn cysylltiad ag eitem 14.5 o'r cofnodion hyn ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod unrhyw drafodaeth na phleidleisio arni.

     Gwnaeth y Cynghorydd G. Allan Roberts ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei fab-yng-nghyfraith yn yr Adran Gyllid.

     Gwnaeth y Cynghorydd T. Jones ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem  ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei fab yn yr Adran Archwilio Mewnol.

     Gwnaeth y Cynghorydd J. Byast ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag eitem 14.5 o'r cofnodion hyn ac fe arhosodd yn y cyfarfod yn nid chymerodd rhan mewn unrhyw drafodaeth na phleidleisio arni.

     Gwnaeth y Cynghorydd A Morris Jones ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag unrhyw eitem ar y rhaglen a allai ymwneud â chyflogaeth ei frawd yn yr Adran Addysg a Hamdden.  Fe wnaeth ddatganiad o ddiddordeb hefyd yn eitem 14.5 o'r cofnodion hyn, ac fe arhosodd yn y cyfarfod ond ni chymerodd rhan mewn unrhyw drafodaeth na phleidleisio ar yr eitem.

     Gwnaeth y Cynghorydd Fflur Mai Hughes ddatganiad o ddiddordeb yn eitem 14.5 o'r cofnodion hyn ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod unrhyw drafodaeth a phleidleisio arni.

     Gwnaeth y Cynghorydd B. Burns ddatganiad o ddiddordeb mewn eitem 14.5 o'r cofnodion hyn ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod unrhyw drafodaeth a phleidleisio arni.

     Gwnaeth Miss Lynn Ball (Cyfarwyddwraig Gwasanaethau Cyfreithiol/Swyddog Monitro) ddatganiad o ddiddordeb yn eitem 4.6 a 4.10 ar y rhaglen ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod unrhyw drafodaeth na phleidleisio.  

     Gwnaeth Mr. Mike Barton, Pennaeth Gwasanaeth (Eiddo), ddatganiad o ddiddordeb mewn perthynas ag eitem 10(a) ar y rhaglen ac nid oedd yn bresennol yn y cyfarfod yn ystod unrhyw drafodaeth a phleidleisio arni.

I DDERBYN UNRHYW DDATGANIADAU GAN Y CADEIRYDD, ARWEINYDD, AELODAU O'R PWYLLGOR GWAITH NEU BENNAETH GWASANAETH

     Rhoddodd y Cadeirydd groeso cynnes i ddisgyblion Blwyddyn 6 Ysgol Bryngwran ynghyd âu hathrawon a chynrychiolydd o'r NSPCC oedd yn mynychu'r cyfarfod hwn am ychydig o amser.  Roeddynt yn sefydlu Cyngor Ysgol yn Bryngwran ac yn teimlo y byddai profiad o weithgareddau'r Pwyllgor yn ddefnyddiol iddynt, ac yn arbennig fanteision cael eu cyflwyno i ddemocratiaeth leol.

     Ar nodyn trist, cyfeiriodd y Cadeirydd at farwolaeth sydyn Mrs Maria Sinclair, Swyddog Datblygu Ardal yn yr Adran Datblygu Economaidd.  Roedd wedi dechrau ei dyletswyddau yn yr Adran rhyw 3 wythnos cyn iddi cael ei chymeryd yn wael.  Mynegodd y Cadeirydd ei gydymdeimlad llwyr â'i gwr Fergus, ei theulu, a'i chydweithwyr yn yr Adran.  Safodd yr aelodau a'r swyddogion mewn distawrwydd fel arwydd o'u parch.

     Llongyfarchwyd Matthew Walker o Amlwch, prentis gydag Aliwminiwm Môn oedd newydd ennill Gwobr Prentis y Flwyddyn gan Ffederasiwn Cyflogwyr Peirianwaith Cymru, ar ei flwyddyn gyntaf yn astudio Peirianneg yng Ngholeg Menai.  

     Llongyfarchadwyd pob un a fu'n llwyddiannus yn y Seremoni Gwobrau Chwaraeon gynhaliwyd yn ddiweddar ym Miwmares.

     Estynnwyd llongyfarchiadau'r Cyngor hefyd i Mr. Geraint Edwards, Rheolwr-gyfarwyddwr oedd wedi dod yn daid ar 16 Tachwedd gyda genedigaeth ei wyr Findlay.    

     Roedd y Cynghorydd R. Ll. Jones yn dymuno iddo gael ei gofnodi ei fod yn pleidleisio yn erbyn holl gofnodion Pwyllgor Cynllunio a Gorchmynion fel y'i ceid yng Nghyfrol y Cyngor gan fod ganddo bryderon fod y Pwyllgor ar nifer o achlysuron wedi gweithredu yn erbyn y cyfarwyddyd a'r cyngor dderbynwiyd gan y Swyddogion Cynllunio.  Gofynnodd i ddechrau am ddatganiad clir gan Arweinydd y Cyngor ynglyn â'r hyn ystyriai ef oedd yn mynd ymlaen o fewn y Pwyllgor Cynllunio.  Yn ail, beth os rhywbeth yr oedd yr Arweinydd wedi ei wneud am hyn.  Ac yn drydydd i aelodau'r Cyngor dderbyn rhestr o'r holl eithriadau a'u wardiau perthnasol ers ffurfio'r Cyngor newydd.  Galwodd ymhellach i Arweinydd y Cyngor roddi arweiniad ar y mater hwn ac atgoffa'r Pwyllgor Cynllunio o'r hyn yr oedd y Swyddogion yn ceisio ei wneud, sef cadw at Gynllun Lleol Ynys Môn, Cynllun Fframwaith Gwynedd a Pholisi Cynllunio Cymru, 2002.

Dywedodd y Cadeirydd bod y sylwadau uchod wedi eu nodi a'u cofnodi.

     PENDERFYNWYD :-

Yn ei adroddiad, cyfeiriodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol hefyd at ddigwyddiad heb gysylltiad o gwbl â'r digwyddiad ar 22 Hydref pryd y byrstiodd prif beipen ddwr y Cyngor ac achsoi llifogydd yn taro'n bennaf ar y swyddfeydd Refeniw a Budd-daliadau yn yr Adran Gyllid ar y llawr isod.

Roedd costau gwaith clirio, glanhau, diheintio, symud offer a defnyddiau a chanfod swyddfeydd dros dro yn dilyn y tywydd garw ar 22 Hydref yn dal i gael eu hasesu ond disgwylir i'r costau hynny fod oddeutu £100,000 i £150,000.  Nid ar y gwasanaethau unigol y byddai'r costau hyn yn syrthio ond o drefniadau yswiriant a sefydlwyd gan y Cyngor (gan gynnwys hunan-yswirio).

Fodd bynnag, dylid nodi bod yswiriant wrth gefn y Cyngor fel yr oedd hwnnw'n ymddangos yn Natganiad Cyfrifon 2003-04 yn £1.21m ac yn cynnwys £0.4m mewn enw ar gyfer digwyddiad "catostroffig".  Er bod galwadau eraill ar y gronfa hon, roedd hi'n ddigon mawr i ddelio gyda'r sefyllfa bresennol.

Ers y digwyddiad, rhoddwyd sylw i'r posibilrwydd o wario mwy yn awr ar fesurau i liniaru effeithiau unrhyw ddigwyddiad tebyg yn y dyfodol.  Roedd opsiynau i rwystro'r llifogydd rhag dod i mewn i'r adeilad wrthi'n cael eu hadolygu.    Buasai unrhyw wariant ychwanegol yn cyfateb i "wella" a byddai y tu allan i unrhyw drefniadau yswiriant.

Byddai'r penderfyniad ar welliannau y tu mewn i'r adeilad yn cael effaith ar y gwaith a wneid, yn swyddfeydd y Cyngor cyn i'r staff symud yn ôl i mewn ac o'r herwydd, câi effaith ar yr amserlen iddynt ddychwelyd.  Roedd hi'n bwysig felly i wneud penderfyniad buan.  Petai unrhyw arian yn cael ei ryddhau i bwrpas "gwella" yna buasai hynny'n alwad gyntaf ar y gyllideb gyfalaf ac i bob pwrpas byddai'n cyfyngu ar yr arian fyddai ar gael ar gyfer cynlluniau eraill.

PENDERFYNWYD :-

10     NEWIDIADAU ARFAETHEDIG I GYFANSODDIAD Y CYNGOR

     (a)  Tir Comin - Dirprwyo i'r Pennaeth Gwasanaeth (Eiddo)

     Adroddwyd - Bod y Cyfreithiwr i'r Swyddog Monitro wedi cyflwyno adroddiad i'r Pwyllgor Gwaith ar 22 Tachwedd 2004, ynglyn â phroblemau a oedd wedi codi ynglyn0 a tharfu ar dir comin.

     Yn yr adroddiad roedd yn awgrymu mai'r swyddog priodol i ddelio gyda'r gwaith hwn fyddai y Pennaeth Gwasanaeth (Eiddo)0 ac y dylid newid y Cyfansoddiad trwy roddi pwer dirprwyedig i'r swyddog hwnnw.  Cyfeiriwyd hefyd at Adran 9 o Ddeddf Cofrestru Tir 0Comin 1965 ac Adran 194 o Ddeddf Cyfraith Eiddo 1925, yn yr adroddiad i'r Pwyllgor Gwaith.

     PENDERFYNWYD cymeradwyo penderfyniad y Pwyllgor Gwaith gynhaliwyd ar 22 Tachwedd, 2004 ac i gymeradwyo'r newidiadau canlynol i'r drefn Dirprwyo i Swyddogion trwy :-

(b)  Newidiadau ac Ychwanegiadau i Gyfansoddiad y Cyngor

Cyflwynwyd - Adroddiad gan gyfreithiwr y Swyddog Monitro ar newidiadau ac ychwanegiadau arfaethedig i Gyfansoddiad y Cyngor :

PENDERFYNWYD cymeradwyo penderfyniad y Pwyllgor Gwaith a gynhaliwyd ar 22 Tachwedd 2004, ac i gymeradwyo y newidiadau canlynol i'r Cyfansoddiad :-

(c)  Amserlen y Gyllideb : Newid arfaethedig i Reolau Gweithdrefn y Gyllideb

Dywedodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol (Cyllid) - Adeg llunio Cyfansoddiad presennol y Cyngor seiliwyd y weithdrefn i bwrpas llunio cyllideb yn Rheolau Gweithdrefn y Gyllideb yn fras ar fodel gan y Cynulliad, gydag ychydig o newidiadau yn ôl sut y rhagwelwyd, ar y pryd, y câi cyllidebau eu trin y tu mewn i'r strwythur gwleidyddol newydd.  

Yn y weithdrefn rhagwelwyd y buasai'r Pwyllgor Gwaith yn llunio cynigion cyllidebol cychwynnol manwl wyth wythnos cyn y dyddiad pryd y buasai'r Cyngor yn mabwysiadu'r gyllideb.  O'r herwydd roedd yn rhaid cael cyfarfod yn ystod wythnos gyntaf Ionawr.  Roedd hyn yn caniatáu digon o amser i'r chwe phwyllgor sgriwtini sgriwtineiddio'r cynigion hynny.  Tybiwyd y buasai'r gwaith ymgynghori gyda chydranddeiliaid allanol yn dilyn yr un amserlen.

Bellach mae gan y Cyngor Brif Bwyllgor Sgriwtini gyda chyfrifoldeb am sgriwtineiddio'r gyllideb, a chyfraniad llai yn dod o gyfeiriad y ddau bwyllgor trosolwg polisi, ac o'r herwydd mae llawer o'r cyfiawnhad a'r rhesymeg i'r cyfnod wyth wythnos wedi diflannu.  O'r herwydd, awgrymodd Cyfarwyddwr Corfforaethol y dylid tocio i chwe wythnos y cyfnod hwnnw o wyth wythnos sydd yn y Cyfansoddiad.  Mae'r diwygiad arfaethedig i Reolau Gweithdrefn y Gyllideb (ynghlwm wrth yr adroddiad i'r Cyngor hwn) yn cynnwys y newid hwn a hefyd yn cyflwyno diwygiadau dilynol eraill.  Petai'r Cyngor yn rhoddi ei ganiatâd i'r newidiadau hyn, buasai'r cyfarfod a drefnwyd i'r Pwyllgor Gwaith ar gyfer 4 Ionawr 2005 yn cael ei ohirio tan 17 Ionawr a'r Prif Bwyllgor Sgriwtini i 26 Ionawr, 2005.

PENDERFYNWYD cymeradwyo'r newidiadau arfaethedig i Reolau Gweithdrefn y Gyllideb.

11     DYFODOL Y PWYLLGOR ARCHWILIO

     Adroddwyd gan y Cyfarwyddwr Corfforaethol (Cyllid) - Iddo gael cais i ystyried dyfodol statws y Pwyllgor Archwilio a rhoddi arweiniad i'r Cyngor ar a ddylid glynu wrtho ai peidio yn gyfochrog gyda'r pwyllgorau sgriwtini a throsolwg.

     Mae hanes y Pwyllgor Archwilio yn mynd yn ôl i argymhelliad y Pwyllgor Adolygu Arbennig yn 1998 pan gafodd ei greu trwy gynyddu statws y Panel Archwilio a oedd gynt yn adrodd yn ôl i'r hyn a adwaenid ar y pryd fel yr Is-Bwyllgor Cyllid.  Mae'r cylch gorchwyl yn cyfeirio'n bennaf at fonitro gwaith archwilwyr mewnol ac allanol.  

     Cyngor y Cyfarwyddwr Corfforaethol i'r Cyngor oedd fod swyddogaeth o hyd i'r Pwyllgor Archwilio a honno, ar sawl cyfrif, ar wahân i'r swyddogaeth sgriwtini.  Yn bennaf ymwna sgriwtini â sicrhau bod y Pwyllgor Gwaith yn gyfrifol am y penderfyniadau gwleidyddol a wna yng nghyswllt polisïau a blaenoriaethau.  Ar y llaw arall, pennaf faes y swyddogaeth archwilio yw monitro cydymffurfiad gyda rheolau a gweithdrefnau cydnabyddedig ac asesu a rheoli yn erbyn y risgiau, a goruchwylio llywodraeth.  Wrth gwrs y mae'n bosib i'r Pwyllgor Archwilio fod â'r un aelodaeth â'r Pwyllgor Sgriwtini, ond mae'n bwysig bod ganddynt drefniadau i wybod yn glir pa swyddogaeth y maent yn gweithredu arni ar unrhyw adeg penodol.

     Buasai cylch gorchwyl a lunid heddiw ar gyfer Pwyllgor Archwilio (neu swyddogaeth archwilio y Pwyllgor Sgriwtini) yn dra gwahanol i gylch gorchwyl presennol Pwyllgor Archwilio y Cyngor hwn.  Er mwyn adlewyrchu rhai o'r patrymau a nodwyd uchod buasent yn rhoddi mwy o bwyslais ar reoli risg ac ar faterion llywodraeth.

     Fodd bynnag, roedd y Cyfarwyddwr Corfforaethol yn credu y dylid cael rhagor o drafodaeth ar y materion hyn yn yr Awdurdod hwn, a hynny yn cynnwys egluro'r berthynas rhwng y swyddogaeth archwilio a rhannau eraill o strwythur llywodraeth y Cyngor.

     Yn y cyfamser roedd yna ddyletswyddau y dylai'r Pwyllgor Archwilio ymgymryd â hwy.

     Yn gyntaf, bydd raid i'r materion y ceir adroddiad arnynt gan archwilwyr allanol y Cyngor ac yn codi o'r gwaith archwilio ar gyfrifon gael eu hadrodd i'r aelodau wneud penderfyniadau arnynt cyn 31 Rhagfyr.  Mae'r materion hyn yn ymwneud â chymeradwyo y Datganiad Cyfrifon, tasg nad yw'n bosib, (dan gyfraith gwlad) ei dirprwyo i'r Pwyllgor Gwaith.  Y llynedd, bu'n rhaid, i osgoi galw cyfarfod arbennig o'r Cyngor llawn yn y cyfnod union cyn gwyliau'r Nadolig, galw cyfarfod arbennig o'r Pwyllgor Archwilio i gymeradwyo dull o drin eitemau yn y Datganiad Cyfrifon cyn dyddiad cau 31 Rhagfyr i gael barn archwilio.  Rhagwelir y byddai raid gwneud trefniadau cyffelyb y mis hwn.

     Yn ail, mae'r Llythyr Archwilio blynyddol yn cael ei gyflwyno i'r Pwyllgor Archwilio gan ddilyn ei gylch gorchwyl presennol.  Roedd cyfarfod wedi'i drefnu eisoes ar gyfer 11 Ionawr 2005.  Bydd raid i'r Pwyllgor sy'n gyfrifol am oruchwylio materion archwilio ystyried y Llythyr.  (Mae'n debygol y bydd y Llythyr Archwilio yn cael ei ymgorffori mewn llythyr ehangach ei faes gan y Rheolwr Cyswllt ond hyd yn oed dan yr amgylchiadau hynny bydd raid ystyried adroddiad yr archwiliwr allanol fel mater archwilio).

     O edrych ymhellach ymlaen roedd yr amserlen i bwrpas cymeradwyo y fersiwn ddrafft 0o'r Datganiad Cyfrifon cyn archwiliad yn cael ei dwyn ymlaen.  Yn y gorffennol mae'r rhain wedi'u mabwysiadu gan y Cyngor yn ei gyfarfod ym mis Medi ond oherwydd yr amserlen newydd bydd raid i'r aelodau ei chymeradwyo yn ystod y gwyliau - ac nid yw'n bosib dirprwyo'r dasg hon i'r Pwyllgor Gwaith.  Efallai y bydd y Cyngor angen pwyllgor a'r dasg hon wedi'i dirprwyo iddo.

     Er mwyn bodloni'r gofynion ar hyn o bryd roedd dau ddewis amlwg i'r Cyngor :-

     un ai

a.     glynu wrth y Pwyllgor Archwilio presennol hyd nes taflu mwy o oleuni ar ei swyddogaeth yn y dyfodol     

b.     enwebu aelodaeth bresennol y prif Bwyllgor Sgriwtini i gyfarfod fel Pwyllgor Archwilio a chyda chylch gorchwyl y Pwyllgor hwnnw.

Pa opsiwn bynnag yr eir amdano mae angen cryfhau'r cylch gorchwyl (paragraff 3.4.8 y Cyfansoddiad) trwy ychwanegu'r geiriau a ganlyn :-

"5.  i fod yn gyfrifol am faterion llywodraeth fel y cânt effaith ar gyfrifon ac archwilio;

6.  cymeradwyo'r Datganiad Cyfrifon ac unrhyw newidiadau iddo.  "

Hefyd bydd raid dileu cymal 3.2.3 (21) y Cyfansoddiad lle mae'r Cyngor llawn yn unig yn gyfrifol am gymeradwyo'r Datganiad Cyfrifon.

PENDERFYNWYD :-

12     GWELLA BYWYD MÔN - DRAFFT O STRATEGAETH GYMUNEDOL AR GYFER YNYS MÔN

     Dywedodd y Rheolwr-gyfarwyddwr fod yr aelodau yn gwybod am y gofynion statudol i gyhoeddi strategaeth gymunedol dan ddarpariaethau Deddf Llywodraeth Leol 2000 a than y cyfarwyddiadau ategol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cynulliad Cymru.  Y bwriad gwreiddiol oedd cyhoeddi'r strategaeth ym mis Mai 2004 ond rhoddwyd rhagor o amser yn wyneb y cydweithio rhagorol oedd yn digwydd ar "Bywyd Môn".  Yn awr mae'r pwyslais yn y Strategaeth ar "Wella Bywyd Môn".  Bydd yn cael ei chyhoeddi ar y wefan cyn y Nadolig a threfnir lansiad mwy ffurfiol yn 2005 yr un pryd a lansio y Strategaeth Iechyd a Lles a'r Strategaeth Trosedd ac Anhrefn.

     Mae proses Cynllunio Cymunedol wedi datblygu'n raddol dros y pedair blynedd diwethaf ac yn ddiweddar rhoes y Bartneriaeth Sirol Strategol ei chefnogaeth i'r strategaeth gyda golwg ar gyhoeddi.  Roedd y ddogfen nawr yn cael ei chyflwyno i'r Cyngor Sir i'w chefnogi a'i chymeradwyo.  Byddai mwy o waith yn cael ei wneud ar fanylion y Cynllun Gweithredu yn ystod y gaeaf.

     PENDERFYNWYD :-

13     STRATEGAETH IECHYD, GOFAL CYMDEITHASOL A LLES

     Adroddwyd gan y Cyfarwyddwr Corfforaethol (Tai a Gwasanaethau Cymdeithasol) - I'r Pwyllgor Gwaith yn 0ei gyfarfod a gynhaliwyd ar 22 Tachwedd 2004 (eitem 14 o'r cofnodion) gymeradwyo'r Strategaeth Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Lles am 2005/08 ac phenderfynu y dylai gael ei chyflwyno i'r Cyngor llawn i'w mabwysiadu'n ffurfiol.

     PENDERFYNWYD cymeradwyo'r Strategaeth ffurfiol ar gyfer y cyfnod 2005/08.

14     CWESTIYNAU A DDERBYNIWYD DAN REOL 4.1.12.4

     14.1  Gofynnwyd y cwestiwn canlynol gan  y Cynghorydd R Ll Jones :-

     "Beth ydy cyfanswm nifer y tai yn Ynys Môn fydd yn gweld cynnydd yn eu band Treth Gyngor o ganlyniad i'r ymarfer ailbrisio a ddaw i rym fis Ebrill nesaf?

     O ganlyniad i ailbrisio eiddo yn Ynys Môn at ddibenion y Dreth Gyngor, fedr y Pwyllgor Gwaith roddi sicrwydd na fydd yn defnyddio'r ymarfer ailbrisio fel esgus i orfodi codiadau treth afresymol ar y trethdalwyr?"

     Yn ei ymateb dywedodd yr Arweinydd :

     "Yn ôl y rhestr drafft ar gyfer y Dreth Gyngor amcangyfrifir y bydd 18,204 eiddo yn aros yn yr un band a bydd 3,085 eiddo yn symud i fand is a bydd 11,154 eiddo yn symud i fand uwch.

     Gallaf sicrhau'r Cyngor nad yw'r Pwyllgor Gwaith yn edrych am esgusodion i gyfiawnhau ei benderfyniadau. "

     Gofynnwyd y cwestiwn atodol canlynol gan y Cynghorydd R. Ll. Jones :-

     "Rwyf yn bryderus ynglyn â'r tebygrwydd o drethi Cyngor uchel ar drethdalwyr mis Ebrill nesaf.  Yr hyn yr ydwyf fi ei angen yw i'r Cyngor llawn fod yn gweithio gyda'i gilydd er mwyn sicrhau ein bod yn cael codiadau isel iawn.  Beth mae'r Pwyllgor Gwaith yn bwriadu ei wneud er mwyn cadw'r dreth Cyngor o fewn lefel rhesymol ac a ydynt yn mynd i ddefnyddio'r balansau i wneud hyn ?"

     Dywedodd yr Arweinydd mewn ateb :-

     "Mae'r Pwyllgor Gwaith yn y broses o edrych beth ellir ei wneud.  Mae'r cynnydd yn sail y Dreth Gyngor (a adlewyrchir ym mhapur A i'r Cyngor) yn cael ei fantoli gan golled yn y Grant Cymorth Refeniw, a fwriedir i hafaleddu adnoddau rhwng awdurdodau.  Caiff hwn yn ei dro ei ddiwygio gan y Cynulliad yn cyflwyno "lloriau" i warchod awdurdodau a fuasai fel arall wedi colli mwy o'r Grant Cymorth Refeniw.

     Mae'r Cyngor yn wynebu blwyddyn anodd yn 2005/06, gyda'r Cynulliad yn cynyddu ei gymorth dim ond 3.8%, tra roedd y Gweinidog yn awgrymu y busasai cynnydd o oddeutu 5% yn y gyllideb yn "rhesymol".

     Beth allwn ni ei gynnig yw hyn.  Dwi'n gwybod bod y Cyfarwyddwr Corfforaethol (Cyllid) wedi rhoi briff i gynrychiolwyr Cymunedau Tref a Chymuned yn y cyfarfodydd ar y gyllideb ac fe ellid trefnu cyflwyniad tebyg i aelodau'r Cyngor pebaent yn dymuno hynny yn fuan yn y flwyddyn newydd.  Cyn belled ac y mae defnyddio'r balansau yn y cwestiwn, mae'r Pwyllgor Gwaith yn edrych ar bob peth ac nid wyf yn barod i ymrwymo fy hun ar hyn o bryd."

     14.2  Gofynnwyd y cwestiwn canlynol gan y Cynghorydd Keith Thomas :-

     "Yn wyneb y ffaith y bydd 34.5% o aelwydydd ym Môn yn talu cryn dipyn mwy o Dreth Gyngor eleni, wedi mynd i fyny o leiaf un band yn sgil ymarfer ailbrisio Llywodraeth Cynulliad Cymru, a fedr yr Arweinydd roddi sicrwydd i'r cyhoedd yn Ynys Môn na fydd Treth Gyngor yr Awdurdod hwn yn codi gan ragor na 3%, sef y gyfradd y llwyddodd y cyn-Arweinydd a'i Gabinet lynu wrthi, heb dorri unrhyw wasanaethau?"

     Atebodd yr Arweinydd :-

     "Mae'r penderfyiad terfynol ar y Dreth Gyngor i'w wneud gan y Cyngor llawn ym mis Mawrth 2005, ac mae llawer i'w ystyried cyn hynny.

     Ffol iawn fuasai i mi roi'r fath sicrwydd rwan.

     Yn 2004-05 cynyddodd cymorth gan y Cynulliad (ar ôl addasu am drosglwyddiadau) gan 5%.  Eleni bydd y sefyllfa lawer gwaeth oherwydd dim ond 3.8% fydd y cynnydd.

     Blwyddyn ddiwethaf, buasai'r gyllideb sefyll-yn-llonydd wedi arwain at gynnydd Dreth Gyngor yn agos iawn at 3%.  Buasai'r gyllideb sefyll-yn-llonydd a ragamcanir ar hyn o bryd ar gyfer 2005-06 yn arwain at gynnydd 13% i drethdalwyr sy'n aros yn yr un band.  Mae bwlch o £1.8miliwn yn gwynebu'r Cyngor, ac nid yw'r rhagolygon i'r dyfodol fawr gwell.

     Mae'r dasg sy'n gwynebu'r Pwyllgor Gwaith a'r Cyngor am 2005-06 yn llawer gwaeth nac ar gyfer 2004-05, a buasai'n annoeth i mi roi'r sicrwydd y gofynnir amdano.  Gallaf sicrhau aelodau'r Cyngor y bydd y Pwyllgor Gwaith yn ystyried lefel y Dreth Gyngor ynghyd ag effaith yr ail brisio, yn ogystal ag effaith penderfyniadau cyllidol ar wasanaethau'r Cyngor, cyn cwblhau ei gynigion."

     14.3  Gofynnwyd y cwestiyn canlynol gan  y Cynghorydd Bob Parry OBE :-

     "Beth ar hyn o bryd ydy'r amcangyfrif o gost y difrod llifogydd i Swyddfeydd y Cyngor yn Llangefni?

     Dan y trefniadau hunan-yswirio, rydym ar ddeall bod oddeutu £1.2m yn y gronfa - a oes penderfyniad wedi ei wneud ynghylch uchafswm ar gyfer y gronfa?"

     Atebodd yr Arweinydd :-

     "Fel yr adroddwyd ym mhapur B ar gyfer eitem 7 ar y rhaglen, amcangyfrifir y costau i fod rhwng £100,000 a £150,000.

     Sefydlwyd y gronfa wrth gefn i gwrdd â chostau hunan-yswiriedig ar gyfer sawl math o yswiriant, gan gynnwys yswiriant atebolrwydd lle mae hawliadau yn cymryd amser i euddfedu.  Mae swm y gronfa wrth gefn yn adlewyrchu rhagamcanion o'r gost tymor hir, sy'n cynnwys hawliadau a ddigwyddodd ond heb eu hadrodd.  Mae'n debygol y bydd y gronfa wrth gefn yn parhau i dyfu er mwyn mantoli'r rhwymedigaethau amcan gyfrifedig.  O ystyried y disgwyliad ar awdurdodau lleol i gadw cronfeydd wrth gefn digonol, ni fuasai'n briodol i osod uchafswm mympwyol ar y swm.

     Mae'r £1.2miliwn yn £0.8miliwn tuag at gost ddisgwyliedig hawliadau yn ogystal â £0.4miliwn osodwyd o'r neilltu ar gyfer blwyddyn ddifrifol o wael - mae'r swm yma wedi ei ddatgan yn y Datganiad o Gyfrifon.  Gall hawliau atebolrwydd cyhoeddus ac atebolrwydd cyflogwr gymryd sawl blwyddyn i ddod i'r amlwg a chael ei setlo ac mae ansicrwydd sylweddol ynglyn â'u cost derfynol.  Mae'r "diwylliant hawlio" yn cynyddu rhif ar hawliadau yn erbyn awdurdodau lleol. Yn ôl pob tebyg bydd yr arian wrth gefn hwn yn cynyddu."

     Gofynnwyd y cwestiwn(au) ategol a ganlyn gan y Cynghorydd Bob Parry, OBE :-

     "Yn gyntaf, a yw'r ffigwr o rhwng £100 - £150k yn cynnwys adleoli staff, llogi ystafelloedd a chostau teithio ychwanegol ?

     Yn ail, o dan y cynllun yswirio.  Pam na all yr £189,000 ddod allan o'r Gronfa Yswiriant er mwyn gadael yr arian arall i geisio cadw'r Dreth Gyngor mor isel ac sy'n bosib ?

     Atebodd yr Arweinydd :-

     Mae'r ffigwr o £100 - £150k yn cynnwys costau adleoli a bydd y Pwyllgor Gwaith yn rhoddi ystyriaeth ofalus i ail gwestiwn y Cynghorydd Parry fel rhan o'r broses cynllunio'r gyllideb.  Bydd costau llawn y difrod wnaed gan y llifogydd yn cael eu darparu i'r aelodau yn y man."

     14.4  Gofynnwyd y cwestiwn canlynol gan y Cynghorydd Aled Morris Jones :-

     "Pa effaith fyddai disodli Treth y Cyngor gyda Threth Incwm Lleol yn ei gael ar gydlyniad cymdeithasol a lleddfu tlodi yn Ynys Môn ?

     A fyddai'r Cyngor Sir yn ystyried sefydlu Grwp Tasg i ymchwilio i ddulliau eraill o gyllido gwasanaethau lleol yn Ynys Môn a chyflwyno'r canfyddiadau i'r Cynulliad Cymreig ?  "

     Atebodd yr Arweinydd :-

     "Mae'r system trethiant lleol yn fater yn bennaf i Lywodraeth Prydain a Chynulliad Cymru.  Yn gynharach yn y flwyddyn, ymatebodd y Cyfarwyddwr Corfforaethol (Cyllid) ar ran y Cyngor i ymgynghoriad y Cynulliad ar yr adolygiad balans cyllid, ac mi drefnaf i'r aelod gael copi o'r ymateb.  Byddwn yn parhau i gadw golwg ar ddatblygiadau cenedlaethol ac ymateb fel bo'n briodol, ond mae hwn yn annhebygol o fod angen Grwp Tasg.

     Mae'r effaith ar gydlyniad cymdeithasol a lleddfu tlodi yn anodd i'w ragweld.  Fodd bynnag, mae pryder ynglyn â'r defnydd isel o Budd-dal Treth Gyngor gan y sawl sydd â hawl iddo o fewn y system bresennol. Bydd yr Adran Waith a Phensiynau yn arwain ymgyrch i godi ymwybyddiaeth dros y gaeaf.

     Fe luniwyd yr ymateb i'r ymgynghoriad yn Ebrill 2004, yn ystod bywyd Pwyllgor Gwaith diwethaf.  Roedd yr ymateb yn gefnogol i'r Dreth Gyngor ond yn awgrymu rhai diwygiadau i ddisgowntiau.  Nid oedd yn erbyn y dreth incwm lleol ond roedd yn awgrymu fod angen adolygu treth gyngor a chyfraddau busnes yn gyntaf.

     Yn dilyn yr ymgynghori hwnnw, mae llywodraeth y DU wedi sefydlu adolygiad pellach (bron yn sicr nid i adrodd hyd ar ôl yr etholiad genedlaethol).  Byddwn yn disgwyl i'r Cynulliad Cymreig roddi mewnbwn o'r agwedd Gymreig i'r hyn.  Fe gaiff y Cynghorydd Aled Morris Jones wybodaeth lawn o'r holl ddatblygiadau yng nghyswllt hyn".

     Gofynnwyd y cwestiwn atodol a ganlyn gan y Cynghorydd Aled Morris Jones :-

     "Yn 1976 fe gomisiynodd y Llywodraeth Lafur adroddiad Layfield i gyllid llywodraeth leol.  Roedd yr adroddiad hwnnw yn gryf o blaid treth incwm leol.  Rhaid i ni dderbyn y byddai 7 allan o bob 10 cartref ar Ynys Môn yn well trwy'r dreth gyngor leol.  Mae pensiynwyr, rhieni sengl yn elwa, unrhyw un ar incwm sefydlog.  Byddwn yn cynnig drachefn i'r Arweinydd y dylem gyflwyno adroddiad i'r Cynulliad ar hyn, fe ddylem ni arwain, ac nid dilyn eraill ar y mater hwn.  Mae hwn yn edrych tua'r dyfodol ar sut yr ydym yn ariannu llywodraeth leol.  Diau y dylem ni fod ar y blaen ac nid yn y cefn. "

     Atebodd yr Arweinydd trwy sicrhau'r Cynghorydd Aled Morris Jones y bydd y Pwyllgor Gwaith yn rhoi sylw i hyn a rhoddi gwybodaeth iddo am ddatblygiadau.

     Rhoddwyd y rhybudd o gynigiad canlynol ymlaen gan y Cynghorydd C L Everett :-

     "Mae'r Cyngor hwn yn gresynu ynghylch y penderfyniad a wnaed gan y Pwyllgor Gwaith yn ei gyfarfod ar 22 Tachwedd i newid y gwasanaeth casglu gwastraff swmpus ar ôl gwneud i ffwrdd â'r gwasanaeth sgipiau cymunedol.  Mae'r Cyngor hwn yn awr yn bwriadu cyflwyno gwasanaeth casglu gwastraff swmpus yn rhad ac am ddim fel y nodir hynny yn opsiwn 2 yr adroddiad a gyflwynwyd i'r Pwyllgor Gwaith yn0 ei gyfarfod ar 22 Tachwedd 2004.  Rwy'n gofyn ymhellach i'r Cyngor Sir gyfeirio'r cynigiad i'r Pwyllgor Gwaith yn unol â rheol gweithdrefn 4.1.13.2 y Cyngor."

     PENDERFYNWYD y dylai'r rhybudd o gynigiad gael ei gyfeirio yn ôl heb drafodaeth i'r Pwyllgor Gwaith i'w ystyried ymhellach.

     Cyflwynwyd - Adroddiad gan y Rheolwr-gyfarwyddwr yn cyflwyno adroddiad yn nodi unrhyw newidiadau i'r cynllun dirprwyo mewn perthynas â swyddogaethau Gweithredol a gyflawnwyd gan yr Arweinydd ers y Cyfarfod Arferol diwethaf (Rheol 4.14.1.4 o Reolau Gweithdrefn y Pwyllgor Gwaith - Tudalen 131 y Cyfansoddiad).

     PENDERFYNWYD nodi cynnwys yr adroddiad.

     "Dan Adran 100 (A)(4) Ddeddf Llywodraeth Leol 1972, gyrrwyd y wasg a'r cyhoedd allan o'r cyfarfod yn ystod y drafodaeth ar yr eitem a ganlyn, oherwydd y tebygrwydd y câi gwybodaeth ei rhyddhau a honno'n wybodaeth y gwna Paragraff 1, Atodlen 12A y Ddeddf eithriad ohoni. "

     14.5 - CWESTIYNAU A DDERBYNIWYD O DAN REOL 4.1.12.4

     Yn unol â Rheol 4.1.12.4 o'r Cyfansoddiad fe ofynnwyd cwestiwn cyfrinachol gan y Cynghorydd P. S. Rogers.

     Yn ei ateb dywedodd y Cadeirydd y byddai y Cynghorydd Rogers yn derbyn ymateb ysgrifenedig gan y swyddogion.

     Terfynnwyd y cyfarfod am 4.10 p.m.

     Y CYNGHORYDD J. ARWEL ROBERTS

     CADEIRYDD