Cyflwynwyd - adroddiad diweddaru gan y
Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc ar gynnydd y Bartneriaeth
Anghenion Dysgu Ychwanegol a Chynhwysiant (ADY ac Ch).
Adroddodd yr Uwch-reolwr Anghenion Dysgu
Ychwanegol a Chynhwysiant (Gwynedd a Môn) fod y Gwasanaeth
ADY ac Ch integredig wedi bod ar waith er mis Medi 2017. O ran
cyd-destun Deddfwriaethol, bydd y Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol
newydd a Deddfwriaeth Tribiwnlys Cymru (2018) yn dod i rym yn
raddol o fis Medi 2021. Cadarnhawyd y Cod terfynol yn y Senedd y
23ain o Fawrth, 2021.
Mae tair rhan i’r adroddiad:-
Rhan 1 – Arfarniad
Allanol y Gwasanaeth
Yn ystod mis Ionawr / Chwefror 2021,
comisiynwyd Mrs Caroline Rees, Arolygydd Allanol Estyn, i gynnal
adolygiad o Strategaeth ADY
ac Ch Môn a Gwynedd. Cynhaliwyd yr adolygiad dros
gyfnod o bedair wythnos. Fel rhan o'r adolygiad, cyfarfu Mrs Rees
â nifer o aelodau o dîm a rhanddeiliaid ysgolion a'r
awdurdod lleol. Cyflwynwyd adroddiad cynhwysfawr yn amlinellu camau
gweithredu. Cafodd crynodeb o'r adroddiad ei gynnwys yn yr
adroddiad i'r Pwyllgor ynghyd â meysydd pwysig ar gyfer
datblygu rhagor ar y Gwasanaeth.
Rhan 2 –
Cymorth yn ystod cyfnod COVID (Mawrth 2020)
Mae'r
cyfnodau clo er mis Mawrth 2020 wedi creu heriau sylweddol i blant
a phobl ifanc, ac i'r holl weithlu addysg. Mae'r Gwasanaeth
ADY ac Ch
wedi adolygu'r model
cyflenwi mewn cyfnod byr iawn i ymateb i hyn dros y flwyddyn
ddiwethaf. Mae'r ddyletswydd statudol i roi gwasanaeth yn unol
â’r Ddeddf Anghenion Addysgol Arbennig (2002) wedi
parhau, ac mae'r gwaith trosglwyddo ar gyfer y Ddeddfwriaeth newydd
hefyd wedi parhau. Bu cydweithredu cyson, hefyd, rhwng y Gwasanaeth
Anghenion Dysgu Ychwanegol, Gwasanaethau Plant ac Asiantaethau
Iechyd i sicrhau y cydlynir â'r gwaith hwn.
Yn ystod tymor yr hydref, cynhaliodd Estyn
Arolygiad Thematig o ymateb Awdurdodau Cymru i’r pandemig yng
nghyd-destun Dysgwyr Bregus. Canmolwyd y Gwasanaeth ADY ac Ch am y meysydd cyflenwi a
chyflwynwyd yr adroddiad i'r awdurdod lleol.
Rhan 3 –
Crynhoi
Yng nghyd-destun Cynlluniau Gwella Tîm
unigol dros y flwyddyn ddiwethaf, yr Adroddiad Gwerthuso Allanol ac
Arolygiad Thematig Estyn, daeth i’r amlwg fod cynnydd y
Gwasanaeth, gyda’r isod, yn gryfderau ac yn flaenoriaethau /
meysydd datblygu allweddol:-
Cryfderau –
- Mae system
Offer Datblygu Unigol electronig wedi'i datblygu, a chaiff
bellach ei defnyddio
gan bob ysgol, yn dilyn cyfnod peilot llwyddiannus. Mae'r system yn
hwyluso gwaith ysgolion a'r gwasanaeth yn sylweddol;
- Mae'r
Prosiect Meithrin Ysgolion yn parhau i gael ei weithredu ac mae
canlyniadau cadarnhaol i’w gweld mewn addysg gynradd ac
uwchradd;
- Mae View 2 yr
Adolygiad Strategol, sy'n ymwneud â Thrawsnewid
Deddfwriaethol, yn gwneud cynnydd da ac mae’n parhau i
sicrhau bod Ynys Môn yn barod ar gyfer y ddeddfwriaeth
Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) newydd ym mis Medi 2020;
- Mae
Strategaeth Hyfforddi'r Gwasanaeth wedi'i gosod a hyfforddiant
wedi'i gyflwyno. Mae hyn bellach yn rhan annatod o rôl pob
tîm;
- Mae defnyddio TOM (Mesurau Canlyniadau
Therapi) yn cael ei ymestyn ymhellach fel bod modd adrodd yn
ehangach ar gynnydd plant, gan fod gofyn defnyddio dulliau cyfannol
er mwyn dangos cynnydd plant a phobl ifanc sydd ag ADY;
- Mae
trefniadau ar waith i fonitro gwaith darparu ADY a defnyddio
adnoddau fel rhan o waith rhesymoli’r defnydd a wneir o
Gyllid ADY. Mae hyn hefyd yn rhan o waith parhaus View 2;
- Mae nifer y
tribiwnlysoedd yn parhau i fod yn isel iawn, gyda thribiwnlysoedd
sy'n ymwneud â darpariaeth yn ysgolion Ynys Môn yn isel
iawn o gymharu â'r raddfa genedlaethol o ran yr Awdurdod
(h.y. mae’n cadarnhau y caiff darpariaeth addas ei
chyflwyno);
- Mae
dangosyddion capasiti ysgolion yn parhau i bwysleisio bod ysgolion
Ynys Môn yn hynod gynhwysol - dengys lefel y gwaharddiadau,
nifer y disgyblion mewn darpariaeth amgen, nifer yr addysg ddewisol
yn y cartref a phresenoldeb ddarlun cynhwysol iawn o gymharu
â graddfeydd cenedlaethol.
Amlygodd yr Uwch-reolwr Anghenion Dysgu
Ychwanegol a Chynhwysiant (Gwynedd a Môn)
flaenoriaethau’r cyfnod nesaf fel a ganlyn:-
- Parhau i
gyfrannu at gynllun adfer Covid;
- Gweithredu'r
Ddeddfwriaeth ADY o fis Medi 2021 ymlaen, fydd yn canolbwyntio ar:
-
·
Ansawdd
Cynlluniau Datblygu Unigol, a sicrhau bod y plentyn yn ganolog
i'r broses;
·
Cysondeb yn y
ddarpariaeth ysgol, a rôl y Cydlynydd ADY;
·
Cryfhau a
symleiddio llwybrau darpariaeth 0-3 a 16-25;
·
Cynlluniau
cyflenwi ar gyfer y grwpiau eraill sy'n newid o ran cyfrifoldeb
yr Awdurdod (e.e.
dysgwyr sy'n cael eu haddysgu gartref, dysgwyr mewn sefydliadau
annibynnol);
- Parhau i
addasu a datblygu Darpariaeth Cynhwysiant Eilaidd ar gyfer Medi
2021;
- Bydd y
Gwasanaethau hefyd yn parhau i flaenoriaethu'r Strategaeth
Hyfforddi Ysgolion a Staff a dulliau o olrhain cynnydd ac
effeithiolrwydd ymyriadau yn y Cynlluniau Datblygu ar-lein.
Adroddodd y Deiliad Portffolio Addysg,
Llyfrgelloedd, Diwylliant ac Ieuenctid fod y gwasanaeth
ADY ac Ch wedi cael ei
herio a'i adolygu a bod y ddarpariaeth ADY ac Ch, ar y cyfan, yn
gadarn.
Ystyriodd y Pwyllgor yr adroddiad a
gwneud y prif bwyntiau a ganlyn:
- Er bod yr adroddiad yn tynnu sylw at
gryfderau yn y gwasanaeth ADY, roedd angen gwaith ym mhersbectif
Cynhwysiant y gwasanaeth. Cytunodd yr Uwch-reolwr ADY ac Ch bod
angen gwaith pellach ym mhersbectif Cynhwysiant y gwasanaeth ac
angen datblygu darpariaeth ar gyfer ymddygiad ym mlwyddyn 9 a cham
allweddol 4, gan gynnwys model gwell ar gyfer Pecyn 25;
- Nodwyd yn yr adroddiad bod angen
datblygu mwy ar gyfathrebu ag ysgolion, er bod modd gweld bod yno
gyswllt ag ysgolion / teuluoedd plant sydd â Chynlluniau
Datblygu Unigol / Datganiad. Ymatebodd yr Uwch-reolwr
ADY ac Ch trwy ddweud y câi cyswllt
wythnosol ei gynnal trwy gydol y pandemig, gydag aelod o staff o'r
gwasanaeth yn cysylltu â'r ysgolion i adolygu'r ddarpariaeth
i blant, yn enwedig y rhai sydd â Chynlluniau Datblygu Unigol
/ Datganiad. Roedd Paneli Cymedroli wedi parhau ac roedd gwybodaeth
am y plentyn / bobl ifanc a’u gofynion yn cael eu bwydo
trwy'r system Datblygu Unigol electronig sydd bellach yn cael ei
defnyddio gan bob ysgol. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a
Phobl Ifanc fod yr Uwch-reolwr Anghenion Dysgu Ychwanegol a
Chynhwysiant bellach yn rhan o Uwch-dîm Arweinyddiaeth yr
Adran Addysg, ynghyd â chynrychiolwyr ar y fforymau cynradd a
strategol. Roedd cynrychiolwyr o'r gwasanaeth ADY ac Ch hefyd yn rhan o gyfarfodydd y Dalgylch
gydag ysgolion;
- Codwyd cwestiynau ynghylch effaith y
pandemig ar y gwasanaeth gan y nodwyd yn yr adroddiad bod yr
adolygiad o'r gwasanaeth ADY ac Ch wedi’i gynnal ar
ddechrau'r pandemig. Ymatebodd yr Uwch-reolwr bod y gwasanaeth ADY
ac Ch yn blaenoriaethu cefnogi'r plant / pobl ifanc gyda’u
lles a’u llesiant a rhoi cefnogaeth i deuluoedd os oedd ei
angen, gan fod addysg yn cael ei rhoi mewn gwahanol ffyrdd. Nododd
fod y gwasanaeth a roddir i'r plant / pobl ifanc bellach yn gwbl
weithredol ers tymor yr hydref. Cyflawnir swyddogaethau gweithredol
y gwasanaeth yn rhithwir er mwyn cynnal Paneli Cymedroli a
chyfarfodydd ag ysgolion. Roedd y staff ADY ac Ch bellach yn
gweithio yn yr ysgolion yn hytrach na gweithio’n rhithwir ond
bod gwahanol heriau i'r plant / pobl ifanc oherwydd effaith y
pandemig ar addysg. O’r herwydd, roedd yn bwysig rhoi
cefnogaeth i ddisgyblion a sicrhau eu bod yn cael yn ôl
i’r drefn arferol o fynd i’r ysgol;
- Codwyd
cwestiynau pellach ynghylch a fyddai’r newidiadau a orfodwyd
ar y gwasanaeth ADY ac
Ch oherwydd y pandemig yn parhau. Ymatebodd yr Uwch-reolwr
mai'r arfer gorau a sefydlwyd oedd bod cydlynydd un cyswllt o'r
gwasanaeth ADY ac Ch
yn delio ag unrhyw ymholiadau gan ysgolion ac y cynhelir
trafodaethau yn wythnosol mewn perthynas ag unrhyw bryderon. Wedi
hynny, gallai’r Cydlynydd drosglwyddo unrhyw broblemau ac
unrhyw gymorth ychwanegol i'r gwasanaeth ADY ac Ch.
- Codwyd cwestiynau ynghylch sut y gellid
cryfhau gwaith y Gwasanaeth ADY ac Ch ymhellach. Ymatebodd yr Uwch-reolwr bod
y bartneriaeth rhwng Gwynedd a Môn wedi blaenoriaethu agwedd
y gwasanaeth oedd yn darparu cynhwysiant ac y byddai’r gwaith
yn cael ei wneud gyda'r Gwasanaeth Plant. Rhagwelid y
byddai’n cryfhau'r gwasanaeth i blant a phobl ifanc. Yn unol
â'r Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol newydd,
câi’r gwasanaeth arbenigol ei gryfhau gyda chyfleoedd i
bobl hyfforddi fel Seicolegydd Addysg ar gyfer athrawon â nam
ar eu clyw a'u golwg; byddai’n fodd i recriwtio staff lleol a
dwyieithog yn yr ardaloedd hyn, ynghyd ag arbenigwr iaith arwyddo a
lleferydd;
- Codwyd
cwestiynau gan fod y Gwasanaeth ADY ac Ch yn gallu monitro plant
sy'n dysgu gartref. Ymatebodd yr Uwch-reolwr gan ddweud y gwelwyd
cynnydd ym mis Medi 2020 pan ddatgofrestrodd rhieni eu plant o
wasanaeth addysg yr awdurdod lleol oherwydd y pandemig.
Byddai’n rhaid i rieni oedd yn dadgofrestru eu plant gymryd
cyfrifoldeb am addysg eu plant. Nododd y byddai canllawiau statudol
yn dod i rym ym mis Medi 2022 i fonitro addysg disgyblion a
addysgwyd gartref. Cynhaliwyd cynhadledd rithwir i rieni disgyblion
a addysgir gartref. Roedd nifer fawr yn y gynhadledd a châi
cynhadledd rithwir arall ei chynnal cyn diwedd y tymor ysgol
hwn;
·
Cyfeiriwyd at y ffaith ei
bod yn dal i gymryd amser maith i nodi anghenion ychwanegol ac
anghenion niwroddatblygiadol plentyn. Codwyd cwestiynau ynghylch y
cyfnod aros cyfredol i blentyn gael diagnosis o anghenion dysgu ac
anghenion niwroddatblygiadol a chael gweld seicolegydd addysg.
Ymatebodd yr Uwch-reolwr bod Tîm y Seicolegydd yn gweithio'n
agos gyda'r ysgolion ac nad oedd ganddynt restr aros i weld plant.
Y bwrdd iechyd lleol oedd yn delio â'r anghenion
niwroddatblygiadol ac roedd trafodaeth wedi bod ar i blant gael eu
gweld yn gynharach. Nododd fod gwell cyfathrebu rhwng y tîm
ADY ac Ch a'r adran niwroddatblygiadol o ran canfod a nodi
anghenion y plentyn. Gofynnodd yr aelodau am i enghreifftiau o
astudiaethau achos gael eu rhoi i'r Pwyllgor hwn pan gyflwynid
adroddiad diweddaru ar y gwasanaeth ADY ac Ch.
·
Dywedwyd nad oedd y
gwasanaeth hwn wedi gweld achosion o her gyfreithiol ar Ynys
Môn yn ystod y pandemig. Mynegodd yr aelodau nad oedd gan
fwyafrif y rhieni'r profiad o herio gwasanaeth o'r fath. Ymatebodd
yr Uwch-reolwr bod modd rhoi cefnogaeth trwy SNAP Cymru i asesu
plant yn statudol.
PENDERFYNWYD:-
·
Nodi'r
cynnydd hyd yma gyda gwaith y Bartneriaeth Anghenion Dysgu
Ychwanegol a Chynhwysiant;
·
Nodi
ymateb y Bartneriaeth Anghenion Dysgu Ychwanegol a Chynhwysiant
i’r argymhellion a nodwyd gan yr Ymgynghorydd Allanol fel
rhan o’r arfarniad diweddar.
GWEITHREDU:
Fel y nodir uchod.