Eitem Rhaglen

Cyflwyno adroddiad Archwilio Cymru.

Cyflwynwyd adroddiad Archwilio Cymru ar ei Raglen Waith a’r Amserlen ar 30 Mehefin, 2022 er gwybodaeth i’r Pwyllgor. Roedd yr adroddiad yn rhoi diweddariad ar gynnydd a statws gwaith archwilio ariannol a pherfformiad Archwilio Cymru a oedd yn cynnwys astudiaethau wedi'u cynllunio a'u cyhoeddi ac yn cynnwys gwaith Estyn ac Arolygiaeth Gofal Cymru.

Mewn ymateb i gwestiwn ynghylch archwilio'r datganiadau ariannol a ph’un ai y gallai fod unrhyw faterion a allai ohirio’r gwaith o gwblhau'r archwiliad erbyn y dyddiad cau ar ddiwedd mis Tachwedd, cadarnhaodd Ms Yvonne Thomas, Arweinydd Archwilio Cymru, fod yr archwiliad yn parhau a bod rhan sylweddol o'r gwaith wedi ei gwblhau. Er nad oes unrhyw faterion wedi'u nodi hyd yma mae rhai gwelliannau wedi'u hamlygu; unwaith y daw'r cyfrifon diwygiedig i law Archwilio Cymru ynghyd â’r wybodaeth brisio y mae'r Cyngor yn ei darparu - deallir bod hynny ar fin digwydd - ni ddylai’r gwaith o gwblhau'r archwiliad gael ei ohirio. Fodd bynnag, mae mater posibl wedi codi mewn perthynas â thrin asedau isadeiledd a sut mae'r rhain yn cael eu harchwilio – disgwylir am ganllawiau pellach a chadarnhad ynghylch y sefyllfa derfynol ar y mater hwn.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Gweithredu (Adnoddau)/Swyddog Adran 151 er y cytunwyd ag Archwilio Cymru i flaenoriaethu’r meysydd hynny o'r cyfrifon y gellir eu harchwilio, mae dau fater sy'n effeithio ar bob cyngor yng Nghymru a'r rhan fwyaf yn Lloegr sy'n ymwneud â –

·                     Phrisio eiddo, peiriannau ac offer. Gan fod prisiau eiddo ar gynnydd a gan nad yw pob eiddo'n cael ei brisio'n flynyddol, mae pryderon wedi'u lleisio y gallai gwerth eiddo felly gael ei dan ddatgan ar fantolenni’r awdurdod lleol. Mae'r Cyngor yn gorfod gwneud gwaith pellach i ddangos nad yw gwerth ei eiddo yn cael ei dan ddatgan neu os ydyw, o faint. Tra bod trafodaethau rhwng Archwilio Cymru a CIPFA ynglŷn â sut y gall cynghorau ddangos hyn wedi achosi rhywfaint o oedi, mae Ynys Môn wedi penderfynu cynnal prisiad bwrdd gwaith sydd yn y broses o gael ei gwblhau ac yn dilyn hynny bydd yr wybodaeth yn cael ei chyflwyno i'r archwilwyr.

·                     Trin asedau isadeiledd sy'n cynnwys ffyrdd a phontydd. Yn hanesyddol mae'r rhain wedi cael eu prisio ar y fantolen yn ôl y gwariant arnynt a chânt eu dibrisio dros amser. Mae mater wedi ei godi mewn perthynas â sut mae cynghorau'n dangos, pan fydd rhan o ased isadeiledd yn cael ei newid fod gwerth yr ased gwreiddiol wedi ei ddibrisio i sero yn y cyfrifon. Er mai dyna'r dybiaeth, gofynnir i gynghorau ddarparu tystiolaeth ategol sef gwybodaeth nad yw llawer o gynghorau yn ei chadw gan nad ydynt yn cofnodi gwariant/gwerth asedau fel hyn.

Mae trafodaethau rhwng y cyrff cyfrifo perthnasol i ddod o hyd i ffordd ymlaen o ran cyfrifon 2021/22 (ac yn achos rhai awdurdodau lleol yn Lloegr o ran cyfrifon 2020/21 lle mae hyn yn parhau i fod yn fater sydd angen sylw ac yn atal eu cadarnhau) yn parhau a gallai hyn ohirio’r gwaith o gwblhau’r broses archwilio cyfrifon. Mae Llywodraeth Cymru yn ystyried y posibilrwydd o gyflwyno hawl statudol i ddiystyru’r maes hwn o’r gofynion yn y Cod Ymarfer. Fodd bynnag, hyd nes y gwneir hynny neu os na fydd yr hawl statudol yn cael ei gyhoeddi mewn pryd gallai cyfrifon 2021/22 y Cyngor fod yn destun barn archwilio gymwys ar y sail nad ydynt yn cydymffurfio â'r Cod wrth drin asedau isadeiledd fel y mae, neu tra bo’n aros am ateb i'r mater, bydd y dyddiad cau statudol ar gyfer cyhoeddi'r cyfrifon archwilio yn cael ei fethu. Cadarnhaodd y Cyfarwyddwr Swyddogaeth (Adnoddau)/Swyddog Adran 151 fod Prif Swyddogion Cyllid y 22 awdurdod lleol yng Nghymru fel Cymdeithas Trysoryddion Cymru wedi uwchgyfeirio’r mater i Archwilio Cymru a Cipfa Cymru a bod Llywodraeth Cymru yn ymwybodol o'u pryderon gan fod cynrychiolaeth o'r gwasanaeth sifil yn y cyfarfodydd hynny.

Gan gydnabod yr angen am ddatrysiad buan i'r mater, mynegodd y Pwyllgor bryder am y diffyg cynnydd i ddod i benderfyniad ar sut i fwrw ymlaen a'r effaith bosibl o ganlyniad ar broses archwilio’r cyfrifon os na wneir penderfyniad mewn pryd i'r Cyngor allu cadw at y dyddiad cau statudol. Pwysleisiwyd y dylid ystyried pob llwybr ac awgrymwyd bod y Pwyllgor yn cefnogi’r sylwadau a wnaed eisoes neu fod y Cyngor trwy'r Arweinydd a/neu'r Prif Weithredwr yn gweithredu law yn llaw â chynghorau eraill Cymru i gyflwyno sylwadau yn uniongyrchol i Weinidogion Cymru ynghylch yr angen i gyflwyno hawl statudol i ddiystyru’r maes hwn. Er mwyn hwyluso'r mater ymhellach, dywedodd Cyfarwyddwyr Swyddogaeth (Adnoddau)/y Swyddog Adran 151 y byddai'n codi pryderon y Pwyllgor yn y cyfarfod nesaf o Grŵp Gweithredu Cymdeithas Trysoryddion Cymru ddydd Mercher, 5 Hydref, 2022.

Nodwyd Rhaglen Archwilio Cymru a'r Diweddariad o’r Amserlen.