Eitem Rhaglen

·       Adroddiad Blynyddol ar Ynys Môn gan GwE : 2022/2023

Cyflwyno adroddiad gan y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc.

·       Adroddiad Cynnydd Panel Sgriwtini Addysg

Cyflwyno adorddiad gan Gadeirydd y Panel Sgriwtini Addysg.

·       Siarter Craffu Addysg

Cyflwyno adroddiad gan y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc ar Cyfarwyddwr Stategol (Busnes y Cyngor)/Swyddog Monitro.

·         Adroddiad Blynyddol GwE ar gyfer Ynys Môn : 2022/2023

Cyflwynwyd adroddiad gan y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc i’r Pwyllgor ei ystyried.

Dywedodd yr Aelod Portffolio ar gyfer Addysg a’r Gymraeg ei fod yn croesawu’r adroddiad a bod y cydweithio gyda GwE yn golygu fod y rhan fwyaf o ysgolion ar Ynys Môn yn perfformio’n dda.

Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod yr Awdurdod Lleol yn gweithio mewn partneriaeth agos ac effeithiol gyda GwE. GwE yw’r consortiwm addysg rhanbarthol ar gyfer Gogledd Cymru ac mae’n gweithio mewn partneriaeth â Gwasanaeth Dysgu Ynys Môn er mwyn gwella ysgolion, rhannu arfer dda, gwybodaeth a sgiliau, cynyddu cryfderau lleol ac adeiladu capasiti. Nododd fod yr adroddiad yn cynnwys atodiadau ar Gynnydd ac Effaith mewn Ysgolion Uwchradd ac Ysgolion Arbennig; Cynnydd ac Effaith mewn Clystyrau Cynradd a Data ar Hyfforddiant a Chefnogaeth a ddarparwyd i Ynys Môn. Nodwyd blaenoriaethau i’w datblygu ymhellach yng nghynlluniau gwella ysgolion uwchradd, fel y nodir yn yr adroddiad.

Wrth ystyried yr adroddiad, trafododd y Pwyllgor y prif bwyntiau canlynol:-

• Gofynnwyd beth yw’r safonau yn ysgolion Môn ar hyn o bryd ac i ba raddau y mae gwaith GwE yn effeithio ar safonau yn ysgolion Môn? Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod cyfarfodydd rheolaidd yn cael eu cynnal gyda chynrychiolwyr GwE i drafod safonau, dysgu ac addysgu ac arweinyddiaeth ym mhob ysgol, yn ogystal â materion eraill yn ôl y gofyn. Mae prosesau arfarnu’r ysgolion yn gwella ac mae rôl GwE’n canolbwyntio ar arweinyddiaeth mewn ysgolion. Nododd fod gan bob ysgol gynllun cymorth sy’n seiliedig ar anghenion yr ysgol thrafodir cynnydd mewn perthynas â’r anghenion hynny yn yr ysgolion mewn cyfarfodydd rheolaidd gyda chynrychiolwyr GwE. Ychwanegodd fod gan Gyrff Llywodraethu rôl hanfodol o ran prosesu gwybodaeth fanwl ynglŷn â safonau yn yr ysgolion. Cyfeiriodd Mrs Sharon Vaughan, Uwch Arweinydd GwE (Ysgolion Uwchradd), at y sector uwchradd a dywedodd fod GwE yn cyfarfod ag arweinwyr yr ysgolion i gefnogi a chynllunio gwelliannau yn yr ysgolion. Mae swyddogion yn ymweld â’r 5 ysgol uwchradd ar yr Ynys er mwyn mesur safonau yn yr ysgolion a gall hynny nodi’r cryfderau a’r meysydd i’w datblygu. Cyfeiriodd Mrs Gwenno Jones, Uwch Arweinydd GwE (Ysgolion Cynradd), at y sector Cynradd a dywedodd fod y blaenoriaethau gwella yn yr ysgolion cynradd yn cael eu harfarnu. Mae grwpiau o Benaethiaid yn cyfarfod yn rheolaidd, yn ogystal â staff ysgolion, i drafod y gwelliannau sydd eu hangen a rhannu arferion da ym mhob ysgol.
• Cyfeiriwyd at y cyfeiriad yn adroddiad Gwe bod ‘cynhaliaeth ddwys wedi ei roi i un ysgol uwchradd ar yr ynys i geisio gwella ansawdd ac effeithiolrwydd uwch arweinyddiaeth. Maent yn parhau ar y daith wella ac yn parhau i dderbyn cefnogaeth ddwys. Yn yr ysgol hon, er bod meysydd datblygu yn cael eu hadnabod yn gywir, nid yw’r cynllunio ar gyfer gwelliant na’r diwylliant ar gyfer sicrhau gwelliannau ar y cyd yn ddigon grymus.’ Gofynnwyd a oedd hyn yn feirniadaeth deg a pha gamau sy’n cael eu cymryd ar hyn o bryd i wella’r sefyllfa yn yr ysgol. Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod pob ysgol sy’n destun pryder yn derbyn cefnogaeth benodol a rhoddir cynllun cefnogaeth ddwys ar waith i edrych ar y meysydd y mae angen eu gwella. Ychwanegodd fod Bwrdd amlasiantaethol yn cael ei sefydlu ac mae’r ysgol yn adrodd ar gynnydd yn erbyn y blaenoriaethau gwella a nodwyd, gyda rhagor o gymorth yn cael ei roi ar waith wedi hynny os bydd angen. Amlygodd Mr Arwyn Thomas, Rheolwr Gyfarwyddwr GwE, y prosesau y mae GwE wedi eu rhoi ar waith i gefnogi’r gwelliannau sydd eu hangen yn yr ysgol. Ychwanegodd y bydd angen rhoi prosesau eraill ar waith ar lefel ranbarthol os na welir unrhyw welliannau yn yr ysgol.
• Cyfeiriwyd at yr hinsawdd ariannol a phwysau ar gyllidebau awdurdodau lleol yn y dyfodol. Gofynnwyd a fydd GwE yn edrych ar ei gostau canolog a gweinyddol er mwyn diogelu gwasanaethau rheng flaen i ysgolion. Dywedodd Rheolwr Gyfarwyddwr GwE fod GwE wedi wynebu toriadau parhaus yn ei gyllidebau ariannol yn ystod y 10 mlynedd diwethaf. Nododd y bu cefnogaeth gan GwE yn bwysig i’r Awdurdod o ran y gwelliant a welwyd yn ysgolion yr Ynys. Ychwanegodd fod Adroddiadau Arolygu Estyn wedi tynnu sylw at y gefnogaeth a roddwyd i’r Awdurdod gan GwE i wella gwasanaethau addysgol yn yr ysgolion. Dywedodd Mr Thomas hefyd fod GwE wedi ailstrwythuro sawl gwaith yn ystod y blynyddoedd diwethaf i fynd i’r afael â heriau ariannol. Gallai cwtogi’r gwasanaeth a ddarperir gael effaith andwyol ar welliannau mewn ysgolion. Gofynnwyd cwestiynau pellach am p’un a fyddai GwE yn gallu fforddio’r gwasanaethau a ddarperir i’r Awdurdod Lleol ar hyn o bryd wrth i gyllidebau ariannol GwE gael eu torri? Dywedodd Mr Thomas y byddai asesiad risg yn cael ei gynnal i fynd i’r afael ag unrhyw doriad yn y gyllideb a gallai olygu fod GwE yn darparu llai o gefnogaeth i’r ysgolion.
• Holwyd beth yw’r prif heriau a wynebir gan ysgolion Môn, y Gwasanaeth Dysgu a GwE. Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl ifanc mai’r prif heriau yw heriau cymdeithasol, heriau ymddygiad, presenoldeb, anghenion addysgol cymhleth, effaith covid, newid yn yr agwedd tuag at ddysgu a nododd fod yr heriau hyn yn rhai cenedlaethol. Ychwanegodd y bydd unrhyw doriadau ariannol pellach sy’n effeithio ar ysgolion yn creu heriau i’r ysgolion o ran staffio, ac o ran safonau yn y pendraw. Cynhelir trafodaethau gyda GwE i sicrhau fod unrhyw doriadau cyllidebol yn cael cyn lleied â phosib o effaith ar y gefnogaeth a ddarperir i ysgolion ar Ynys Môn.
• Gofynnwyd pam fod safonau iaith Gymraeg yn amrywio o un ysgol i’r llall ac a oes lle i wella? Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod heriau’n bodoli ar lefel genedlaethol oherwydd sut mae’r Gymraeg yn cael ei defnyddio mewn gwahanol ysgolion. Nododd fod gan bob tref a chymuned safbwyntiau gwahanol o ran defnyddio’r Gymraeg. Dywedodd fod Cynllun Strategol y Gymraeg ar waith gan yr Awdurdod i gwrdd ag uchelgais Llywodraeth Cymru i gynyddu nifer y bobl sy’n gallu siarad Cymraeg. Nododd fod yr ysgolion yn rhoi blaenoriaeth i’r Gymraeg ac mae pob ysgol heblaw dwy wedi eu gosod yn y categori uchaf posib o ran yr iaith Gymraeg. Dywedodd Rheolwr Gyfarwyddwr GwE y bydd rhaid i bob ysgol gynradd baratoi cynllun pontio i’r sector uwchradd ac mae’n rhaid i’r Gymraeg fod yn ganolog i'r cynllun pontio hwnnw.
• Gofynnwyd sut mae modd i Gymorthyddion Dysgu dderbyn hyfforddiant a datblygiad gan nad yw eu contractau’n caniatáu amser digyswllt ar hyn o bryd. Dywedodd Rheolwr Gyfarwyddwr GwE fod hyfforddiant yn cael ei ddarparu i Gymorthyddion Addysgu Lefel Uwch (CALU) er mwyn iddynt ddarparu ar gyfer disgyblion sydd â gwahanol anghenion. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod hyfforddiant yn cael ei ddarparu trwy raglen hyfforddiant yr Awdurdod Lleol ac mae’r CALU yn gallu ymgymryd â hyfforddiant a datblygiad yn eu rôl ar lawr y dosbarth.
• Cyfeiriwyd at gyflwr adeiladau ysgol ac yn enwedig problemau’n ymwneud â choncrit RAAC a nodwyd mewn dwy ysgol uwchradd ar yr Ynys. Dywedodd y Prif Weithredwr fod adolygiad o adeiladau ysgol wedi’i gynnal bob blwyddyn ers 2020. Nododd fod problemau strwythurol oherwydd concrit RAAC wedi’u nodi mewn dwy ysgol a bod y ddwy ysgol wedi ymateb yn effeithiol i’r sefyllfa a’u bod yn rhoi gwahanol ddulliau dysgu ar waith. Nid yw’r broblem mor ddrwg yn Ysgol David Hughes o gymharu ag Ysgol Uwchradd Caergybi, ac mae atebion tymor canol a thymor hir yn cael eu trafod ar hyn o bryd. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc ei fod yn dymuno diolch i staff y ddwy ysgol am sicrhau fod y disgyblion yn parhau i dderbyn addysg. Cynhaliwyd trafodaethau gydag Estyn, CBAC a GwE er mwyn sicrhau cefnogaeth ar gyfer y dysgu a’r addysgu yn yr ysgolion hyn.

PENDERFYNWYD derbyn Adroddiad Blynyddol GwE ar gyfer Ynys Môn : 2022/23.

·     Adroddiad Cynnydd y Panel Sgriwtini Addysg

Cyflwynwyd – adroddiad cynnydd gan Gadeirydd y Panel Sgriwtini Addysg.

Dywedodd Cadeirydd y Panel Sgriwtini Addysg, y Cynghorydd Gwilym O Jones, mai dyma drydydd adroddiad cynnydd y Panel ar gyfer y cyfnod Chwefror – Medi 2023. Nododd fod y Panel wedi cyfarfod ar saith achlysur yn ystod y cyfnod hwn, gan ystyried y materion canlynol:-

·       Cod Anghenion Dysgu Ychwanegol Cymru;

·       Addysg Ddewisol yn y Cartref;

·       Hunan-arfarnu – effaith gwaith y Panel Sgriwtini Addysg;

·       Cynllun Strategol y Gymraeg : 2022-2032;

·       Ysgolion a roddwyd mewn categori, ac a oedd angen dilyn i fyny gan Estyn neu gefnogaeth ychwanegol;

·       Datblygu Cydweithio Effeithiol – edrych yn fanwl ar sut mae’r Gwasanaeth Dysgu’n creu’r amodau ar gyfer gwaith partneriaeth effeithiol;

·       Model ar gyfer Sgriwtini Addysg – Siarter Sgriwtini Addysg;

·       Adroddiad Blynyddol GwE ar gyfer Ynys Môn : 2022/2023;

·       Rhaglen waith y Panel Sgriwtini ar gyfer y cyfnod Mai 2023 – Ebrill 2024

Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc ei fod yn gwerthfawrogi gwaith y Panel Sgriwtini Addysg a’i gefnogaeth i’r Gwasanaeth Addysg.

Wrth ystyried yr adroddiad, trafododd y Pwyllgor y prif bwyntiau canlynol:-

·         Gofynnwyd pa feysydd eraill y dylai’r Panel graffu arnynt? Mewn ymateb, dywedodd Cadeirydd y Panel fod Rhaglen Waith wedi’i datblygu ac mae’r adroddiad yn cyfeirio at hynny. Dywedodd y Rheolwr Sgriwtini y bydd y Panel yn canolbwyntio ar Iechyd Meddwl, Llesiant, Diogelu, Model Cydweithio Integredig, Cwricwlwm i Gymru, Anghenion Dysgu Ychwanegol, Cynhwysiant a Llais y Dysgwr.

·         Cyfeiriwyd at Adroddiad Blynyddol GwE ac yn benodol at bresenoldeb ac absenoldebau mewn ysgolion, yn enwedig yn dilyn y pandemig. Gofynnwyd a ddylai’r Panel Sgriwtini Addysg ystyried absenoldebau mewn ysgolion. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod Swyddogion Llesiant a Swyddogion Cynhwysiant yn mynychu cyfarfodydd y Panel Sgriwtini Addysg ac mae eitem wedi’i chynnwys ar raglen waith y panel ym mis Ionawr 2024 i drafod presenoldeb ac absenoldebau mewn ysgolion.

·         Nodwyd fod mwy o rieni’n dewis addysgu eu plant yn y cartref. Gofynnwyd a fyddai modd i’r Panel edrych ar y ddarpariaeth addysg yn y cartref. Dywedodd Cadeirydd y Panel Sgriwtini Addysg fod y Panel wedi ystyried addysg ddewisol yn y cartref ac y bydd yn parhau i fonitro’r mater.

·         Gofynnwyd i ba raddau mae’r Pwyllgor Sgriwtini yn fodlon â chyfeiriad gwaith y Panel? Dywedodd Cadeirydd y Pwyllgor Sgriwtini fod gwaith y Panel Sgriwtini addysg wedi derbyn cydnabyddiaeth genedlaethol fel esiampl o arfer dda. Nododd fod y gwerth sy’n cael ei ychwanegu gan y broses sgriwtini yn y Panel Sgriwtini i’w weld yn yr adroddiadau cynnydd a gyflwynwyd i’r rhiant Bwyllgor.

·         Gofynnwyd i ba raddau y mae’r Panel yn ymwybodol o’r safonau mewn ysgolion unigol a pha drefniadau monitro sydd ar waith? Mewn ymateb, dywedodd Cadeirydd y Panel Sgriwtini Addysg fod Swyddogion yn y Gwasanaeth Dysgu yn cyflwyno adroddiadau cynnydd i’r Panel Sgriwtini yn rheolaidd. Cynhelir trafodaethau manwl yn y Panel ac mae Swyddogion yn adrodd yn fanwl ar wahanol bynciau.

·         Dywedodd Cadeirydd y Cyngor Ymgynghorol Sefydlog ar Addysg Grefyddol (CYSAG) fod y Panel Sgriwtini Addysg yn craffu ar addysg grefyddol a moeseg. Gofynnodd a ddylai’r Siarter Addysg gyfeirio at y Cyngor Ymgynghorol Sefydlog ar Addysg Grefyddol pan fydd y Panel Sgriwtini yn trafod addysg grefyddol mewn ysgolion a gofynnodd a yw hyn yn cael ei wneud mewn ardaloedd eraill. Mewn ymateb, dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc fod y CYSAG yn bwysig i’r Gwasanaeth Dysgu. Dywedodd y byddai’n fuddiol trafod y CYSAG yn y Panel Sgriwtini Addysg.

PENDERFYNWYD:-

·         Nodi’r cynnydd a wnaed yn ystod y cyfnod diwethaf o ran gwaith y Panel Sgriwtini Addysg;

·         Fod cynnydd sylweddol wedi’i wneud o ran datblygu model sgriwtini ar gyfer materion addysg fel sail ar gyfer gwaith y Panel Sgriwtini Addysg a’r ddau bwyllgor rhiant.

·         Siarter Sgriwtini Addysg

Cyflwynwyd – adroddiad gan y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc a’r Chyfarwyddwr Swyddogaeth (Busnes y Cyngor)/Swyddog Monitro mewn perthynas â’r uchod.

Dywedodd yr Aelod Portffolio ar gyfer Addysg a’r Gymraeg ei fod yn croesawu’r Siarter Sgriwtini Addysg sy’n amlinellu’r broses sgriwtini.

Wrth ystyried yr adroddiad, trafododd y Pwyllgor y prif faterion a ganlyn:-

·                 Gofynnwyd beth yw’r prif gymhelliant dros gynhyrchu Siarter Sgriwtini ar gyfer materion Addysg. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc mai’r prif gymhelliant dros lunio Siarter Sgriwtini ar gyfer Addysg yw creu proses sgriwtini effeithiol sy’n golygu bod y Panel Sgriwtini Addysg yn gallu herio a chefnogi’r Gwasanaeth Dysgu. Mae’r Siarter Sgriwtini Addysg hefyd yn ymateb i ofynion Estyn yn yr adroddiad ar yr arolwg diweddar o’r Gwasanaeth Dysgu. 

·             Gofynnwyd i ba raddau y mae goblygiadau ariannol yn effeithio ar weithredu’r Siarter? Mewn ymateb dywedodd y Rheolwr Sgriwtini nad oes unrhyw oblygiadau ariannol ynghlwm â gweithredu’r Siarter. Mae’r Siarter yn sylfaen i’r egwyddorion sgriwtini ar gyfer y Cyngor cyfan.

·       Nodwyd fod cyflwyno Siarter fel sail i waith sgriwtini y Cyngor yn elfen ychwanegol yn y prosesau sy’n bodoli’n barod a gofynnwyd pa drefniadau sydd ar waith mewn awdurdodau lleol eraill? Dywedodd y Rheolwr Sgriwtini fod datblygiadau eraill o ran cyflwyno Siarter Sgriwtini mewn awdurdodau eraill ond, serch hynny, byddant yn canolbwyntio ar wahanol flaenoriaethau yn eu hawdurdodau lleol.

·       Nodwyd nad oes cyfeiriad at y Pwyllgor CYSAG yn y Siarter Sgriwtini Addysg. Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc y bydd y CYSAG yn cael ei gynnwys yn y Siarter Sgriwtini Addysg.

PENDERFYNWYD:-

·       Cymeradwyo’r Siarter Sgriwtini Addysg fel sail ar gyfer craffu ar faterion addysg;

·         Nodi’r nod o ddatblygu’r ddogfen maes o law fel Siarter Sgriwtini gyffredinol ar gyfer pob agwedd o’r gwaith sgriwtini a gyflawnir gan y Cyngor.