Eitem Rhaglen

Cyflwyno adroddiad y Pennaeth Proffesiwn (AD) a Thrawsnewid.

Cyflwynwyd adroddiad y Pennaeth Proffesiwn (AD) a Thrawsnewid sy'n cynnwys y Ddogfen Gyflawni Flynyddol ar gyfer 2024/25 i'w hystyried gan y Pwyllgor.

Cyflwynwyd yr adroddiad gan y Cynghorydd Carwyn Jones, Aelod Portffolio Busnes Corfforaethol a Phrofiad y Cwsmer fel un sy'n nodi ffrydiau gwaith allweddol y Cyngor ar gyfer 2024/25 a fydd yn cyfrannu at gyflawni amcanion strategol Cynllun y Cyngor 2023-2028.

Wrth ystyried cynnwys y Ddogfen Gyflawni Flynyddol, trafodwyd y canlynol gan y Pwyllgor –

• Y ffyrdd y mae'r Ddogfen Gyflawni arfaethedig yn cyd-fynd â Chynllun y Cyngor.
• Y rhesymeg dros osod targed i drochi 96 o ddisgyblion heb fawr ddim sgiliau Cymraeg neu ddim sgiliau Cymraeg drwy ganolfannau iaith.
• O ystyried ymestyn hawliau pleidleisio i bobl ifanc 16 oed yn y Senedd ac etholiadau lleol yng Nghymru ac ymrwymiad y Cyngor i sicrhau bod cyfleoedd i glywed lleisiau plant a phobl ifanc, y ffyrdd y mae'r Cyngor yn bwriadu ymgysylltu'n well â phobl ifanc mewn democratiaeth leol a defnyddio eu pleidlais, a ph’un ai a ddylai ysgolion fod yn addysgu pobl ifanc am wahanol ffurfiau, strwythur a datblygiad democratiaeth.
• Y risgiau a'r heriau wrth geisio cyflawni'r blaenoriaethau a bennwyd ar gyfer 2024/25.
• P'un a yw'r ymrwymiad i ddatblygu 30 o gartrefi newydd yn ddigon uchelgeisiol.
• Sut mae'r Cyngor yn bwriadu cyrraedd a dylanwadu ar gymunedau o ran ei uchelgeisiau newid hinsawdd.
• Y cyhoeddusrwydd a roddwyd i ddogfen Cytundeb Cyflawni Cynllun Datblygu Lleol Ynys Môn a’i ddosbarthiad/gylchrediad ar gyfer ymwybyddiaeth y cyhoedd.
• Yn wyneb arwyddocâd a phwysigrwydd strategol datblygu niwclear i economi'r Ynys ac ymhellach i ffwrdd, awgrymodd y Pwyllgor fod cyfeiriad penodol ac ar wahân ar gyfer Wylfa yn cael ei chynnwys o dan ymrwymiadau economaidd y Ddogfen Gyflawni, a chefnogwyd hynny. Yn yr un modd, awgrymodd y Pwyllgor fod cyfeiriad penodol at ymrwymiad y Cyngor i ymgysylltu â'r sector busnes hefyd yn cael ei gynnwys yn yr un rhan o'r Ddogfen, a chefnogwyd hynny.

Ymatebodd swyddogion i'r pwyntiau a godwyd fel a ganlyn –

• Bod y Ddogfen Gyflawni wedi'i llunio i gyd-fynd â blaenoriaethau strategol Cynllun y Cyngor ac yn cynnwys y gweithgareddau y bydd y Cyngor yn eu cyflawni yn 2024/25 a sut mae'r rheini'n adlewyrchu'r hyn y mae'r Cyngor wedi ymrwymo i'w gyflawni erbyn 2028 yng Nghynllun y Cyngor. Bydd perfformiad y Cyngor yn cael ei adolygu ar ddiwedd 2024/25 i asesu i ba raddau y mae wedi cyflawni ei amcanion ar gyfer y flwyddyn a sut mae'r rheini wedi cyfrannu tuag at wireddu blaenoriaethau Cynllun y Cyngor.

• Gofyn i Gyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc egluro sail y targed ar gyfer trochi 96 o ddisgyblion heb fawr ddim sgiliau Cymraeg neu ddim sgiliau Cymraeg drwy ganolfannau iaith a'r wybodaeth a ddosbarthwyd i aelodau'r Pwyllgor.
• Bod swyddog o fewn y Cyngor, sydd fel rhan o’i gyfrifoldebau, yn gyfrifol am hyrwyddo a thynnu sylw at bwysigrwydd pleidleisio ymhlith pobl ifanc 16 oed a bod rhaglen waith wedi'i datblygu i gefnogi'r gwaith hwnnw yn bennaf trwy’r rhwydweithiau presennol a thrwy gydweithio â'r colegau a dosbarthiadau chweched dosbarth mewn ysgolion. O ran addysgu am ddemocratiaeth mewn ysgolion, dywedodd y Prif Weithredwr Cynorthwyol fod y Fforwm Plant a Phobl Ifanc wedi'i ailsefydlu ac y byddai'n cyfleu'r neges i'r Gwasanaeth Dysgu.

• Bod llawer o'r ffrydiau gwaith a amlinellir yn y Ddogfen Gyflawni yn dibynnu ar gyllid grant allanol i’w cyflawni, ond mewn rhai achosion nid yw’r grantiau wedi’u cadarnhau eto. Mae hon yn risg a bydd yn destun gwaith monitro parhaus ar hyd y flwyddyn. Gallai olygu y bydd angen addasu rhywfaint ar y ddogfen yn unol ag amgylchiadau.
• Bod modd cyflawni'r targed o ddatblygu 30 o gartrefi newydd o safbwynt capasiti, yr adnoddau a’r tir sydd ar gael i’r Cyngor ond mae'n annhebygol o fod yn ddigon o ran diwallu anghenion tai lleol a digartrefedd. Mae'n hanfodol bod y Cyngor ac eraill yn parhau i ddatblygu cartrefi newydd fel arall bydd y bwlch rhwng y galw a'r ddarpariaeth yn ehangu a bydd y Cyngor yn wynebu pwysau cynyddol yn sgil digartrefedd.
• Bod Cytundeb Cyflawni'r Cynllun Datblygu Lleol yn destun ymgynghoriad chwe wythnos ar hyn o bryd a bydd yn llywio'r broses o baratoi Cynllun Datblygu Lleol newydd ar gyfer Ynys Môn. Cynhaliwyd yr ymgynghoriad yn yr un modd â holl ymgynghoriadau eraill y Cyngor ac mae'r Bwrdd Ymgynghori ac Ymgysylltu wedi craffu arno. Argymhellodd y Prif Weithredwr y dylid cyfeirio'r cwestiwn at y Pwyllgor Polisi Cynllunio fel y gall Aelodau ystyried a yw'r cyhoedd yn ddigon ymwybodol o bolisi cynllunio a'i arwyddocâd a sut y gallant gael dweud eu dweud am y modd y caiff ei ddatblygu ac a oes angen cynllun o fewn cymunedau. Cadarnhawyd ymhellach fod copïau o Gytundeb Cyflawni Cynllun Datblygu Lleol Ynys Môn wedi eu dosbarthu i lyfrgelloedd Ynys Môn a lleoliadau cyhoeddus eraill er nad oedd gwybodaeth am union nifer y copïau a oedd ar gael wrth law ar unwaith. Nid yw’n bolisi gan y Cyngor i argraffu a dosbarthu copïau papur oni bai y gofynnir amdanynt.
• Bod y Cyngor wedi ymrwymo i fod yn sefydliad sero net erbyn 2030. Mae wedi sefydlu targedau heriol i leihau ei allyriadau carbon. O ran yr hyn sy'n digwydd ar lefel gymunedol mae'r Cyngor yn datblygu cyfraddau ailgylchu gwastraff cartref, gwaith lliniaru llifogydd, llwybrau teithio llesol yn ogystal â pharatoi i weithredu rhaglen i osod pwyntiau gwefru EV ar hyd a lled yr Ynys. Mae ymateb i'r argyfwng newid hinsawdd gyda’r adnoddau cyfyngedig sydd ar gael yn her sylweddol ac er bod y ffocws ar y Cyngor ei hun ar hyn o bryd, mae cymaint o gefnogaeth â phosibl yn cael ei rhoi i ddiogelu cymunedau trwy brosiectau, prosesau a systemau'r Cyngor.

Ar ôl craffu ar y dogfennau, penderfynodd y Pwyllgor Sgriwtini Corfforaethol gymeradwyo Dogfen Gyflawni Flynyddol 2024/25 i'r Pwyllgor Gwaith gyda'r argymhelliad bod y ddogfen yn cynnwys cyfeiriad penodol ac ar wahân at Wylfa o dan yr adran ymrwymiadau economaidd yn ogystal â chyfeiriad at ymrwymiad y Cyngor i ymgysylltu â'r sector busnes.

Camau ychwanegol –

• Gofyn i Gyfarwyddwr Addysg, Sgiliau a Phobl Ifanc egluro sail y targed ar gyfer trochi 96 o ddisgyblion heb fawr ddim sgiliau Cymraeg neu ddim sgiliau Cymraeg drwy ganolfannau iaith a rhannu’r wybodaeth i aelodau'r Pwyllgor.

• Bod y cyhoeddusrwydd a roddwyd i ddogfen Cytundeb Cyflawni Cynllun Datblygu Lleol Ynys Môn ac ymwybyddiaeth y cyhoedd o'r ddogfen yn cael ei gyfeirio at y Pwyllgor Polisi Cynllunio i'w ystyried. Y Prif Weithredwr i gadarnhau nifer y copïau a baratowyd ac a ddosbarthwyd.